تاریخچه فیلم بج در ایران (Film Badge History in Iran)

تاریخچه فیلم بج در ایران (Film Badge History in Iran)

        فیلم بج برای  اولین بار در سال 1942 توسط آقای دکتر ارنست اوولان (Ernest o Wollan)  برای کنترل پرتوگیری کارکنان پروژهٔ منهتن  (Manhattan ، پروژه   ساخت بمب اتمی  در جنگ جهانی دوم )  استفاده شد و تا  امروز بعلت مزایای ویژه ای که دارد، بعنوان یک دزیمتر فردی کامل  برای اهداف مونیتورینگ فردی، بخصوص برای  پرتوهای ایکس ، گاما و  بتادر سطح جهان مورد استفاده  قرار  گرفته است.  

     در ایران، با  توسعه فن آوری در زمینه کار با مواد پرتوزا و دستگاههای پرتوساز نظیر :

 1.  نصب اولین دستگاه ایکس توسط پرفسور حسابی در دانشسرای عالی در  سال 1309
 2 . بکار گیری ید رادیواکتیو  برای اهداف  پزشکی هسته ای  در سال  1339
3. راه اندازی اولین سیستم تصویر برداری در مرکز پزشکی هسته ای دانشگاه تهران توسط دکتر صادق نظام معافی در سال   1340
4. راه اندازی راکتور تحقیقاتی 5 مگاواتی مرکز هسته ای دانشگاه تهران در سال 1345

     راه اندازی آزمایشگاه فیلم بج ضروری تشخیص داده شد.  بنابراین در سال 1349 برای اولین بار آزمایشگاه  دزیمتری فیلم بج در مرکز هسته ای دانشگاه تهران تاسیس گردید و   4 مرکز پزشکی هسته را تحت پوشش خدمات خود قرار داد. در سال 1353 پس از تصویب قانون سازمان انرژی اتمی ایران،  آزمایشگاه فیلم بج به امور حفاظت در برابر اشعه سازمان انرژی اتمی ایران منتقل گردید.

     آمار مراکز تحت پوشش آزمایشگاه فیلم بج در سالهای بین 1353 تا 1357 مرتبا افزایش یافت و در طول این مدت  استاد ارجمند مرحوم  آقای دکتر حسن پرنیان پور  مدیر  وقت امور حفاظت در برابر اشعه ، آقای مهندس یدالله واجد سمیعی  رئیس  وقت آزمایشگاه و آقای مهندس سیروس خاموشی کارشناس ارشد آزمایشگاه ،  با تلاش و پیگیری های بی وقفه خود موفق شدند که  با بکارگیری  فیلم های مونیتورینگ  کداک و  بج های RPD/AERE ( حفاظت در برابر اشعه مرکز تحقیقات انرژی اتمی انگستان)، آزمایشگاه فیلم بج را به یک سطح استاندار بین المللی ارتقا دهند.

      در سال 1358 مسئولیت آزمایشگاه  دزیمتری فیلم بج،  به آقای سیامک برهان آزاد (مدیر عامل فعلی شرکت خدمات دزیمتری پرتوهای پارسیان) محول گردید. در  سالهای اول انقلاب، بعلت تحریم   خرید فیلم های آمریکائی کداک و همچنین خرید بج های انگلیسی براحتی امکان پذیر نبود،  لذا تصمیم گرفته شد که بج در داخل کشور ساخته شود و  تحقیقات لازم برای  بکار گیری فیلمهای قابل دسترس بجای فیلم کداک آغاز شد.  در بهار  سال 1366  گزارش چگونگی استفاده از فیلم های آگفا با بج های ساخت ایران منتشر گردید و  پس از انجام آزمون های نوعی  و عملکردی تحت نظارت استاد ارجمند آقای دکتر مهدی سهرابی، در پائیز سال 1366 آزمایشگاه فیلم بج عملا خدمات خود را با استفاده از  فیلم های آگفا و بج های ساخت ایران آغاز کرد.

      در سال 1368 پس از تصویب قانون حفاظت در برابر اشعه،  استفاده از دزیمتر فردی برای کارکنان در مراکز کار با اشعه الزامی گردید. در نتیجه به سرعت تعداد مراکز و کارکنان تحت پوشش فیلم بج افزایش یافت. در سال 1380 مسئولیت آزمایشگاه فیلم بج به سرکار خانم فریبا قشلاقی محول گردید و آقای سیامک برهان آزاد تا سال 1385 در سمت های رئیس بخش  بازرسی و  معاونت اداره کل  حفاظت در برابر اشعه،  همچنان به روند افعالیتهای  گروه دزیمتری فیلم بج نظارت داشت.

     در سال 1386 با توجه به اهمیت نظارتی بودن وظائف واحد قانونی (سازمان انرژی اتمی)،  تصمیم گرفته شده خدمات آجرائی واحد قانونی تا حد امکان به مراکز خصوصی واگذار گردد.

     شرکت خدمات دزیمتری پرتوهای پارسیان با مدیریت آقای سیامک برهان آزاد ، اولین شرکتی است که موفق به اخذ پروانه اشتغال برای ارائه خدمات دزیمتری فیلم بج  گردید واز سال  1387 مسئولیت ارائه این خدمات فیلم بج را  در سراسر کشور برعهده گرفت. در حال حاضر بیش از 36000  نفر پرتوکار  در 5000 مرکز کار با اشعه تحت پوشش خدمات این شرکت قرار دارند .

سیامک برهان آزاد 

1. Introduction

  The film badge dosimeter or film badge is a personal dosimeter used for monitoring cumulative radiation dose due to ionizing radiation.  The badge consists of two parts:

   The film emulsion is black and white photographic film with varying grain size to affect its sensitivity to incident radiation such as gamma rays, X-rays and beta particles.

   The film badge was developed by Ernest O. Wollan in 1942, whilst working on the Manhattan Project though photographic film had been used as a crude measure of exposure prior to this.

   In the Islamic Republic of Iran, Personnel monitoring is mainly carried out by the use of Film Badge which consists of a Fomma  Personnel Monitoring  film and  RPRDS film Holder. The film holder is made of plastic material and has five different filters and an open window.

2. Film Badge Provider 

    Photographic film badge can be obtained from the Parsian Radiation Dosimetry Service (PRDS) that is approved by the National Radiation Protection Department (Iranian Regulatory Authority) to offer a personal monitoring service.

3. Dose measuring method

    After use by the wearer, the film is removed, developed, and examined to measure exposure. When the film is irradiated, an image of the protective case is projected on the film. Lower energy photons are attenuated preferentially by differing absorber materials. This property is used in film dosimetry to identify the energy of radiation to which the dosimeter was exposed. Some film dosimeters have three emulsions, one for low-dose and the other for high-dose measurements. These two emulsions can be on separate film substrates or on either side of a single substrate. We can measure the accurate radiation dose by knowing the radiation energy.

4. User guidance

    Film badge is issued to an individual who is occupationally exposed to radiation. It is for their use only and must not be used by any other individual or for any other purpose. 

  A photographic film must be used once only for the duration of its issue period.    At the end of that period it must be returned promptly to the PRDS for assessment of the radiation dose that it has recorded. A new photographic film badge dosemeter is issued for the next period of the monitoring period (2months).


   Records of the dose received by each occupationally exposed person who is issued with a personal monitoring device must be kept by the employer as required by article 15 of the Radiation Protection Regulation 1369.


   Care must be taken with each personal monitoring device to ensure that it is not subjected to environmental conditions or mishandling which may affect its reading or damage the device. Factors that may cause adverse effects include mechanical impact and exposure to heat, chemicals or water.

5. Detection Limits

   The minimum detectable photon doses by the film badge are:

  • 0.12±0.04 mSv for photon high and
  • 0.06±0.03 mSv for photon between 20 keV to 80 keV

6. Measuring range: 

  • 0.01mSv to 1000mSv (photon  energy between 20 keV to 80 keV )
  • 0.20mSv to 20000 mSv(photon  energy between 80 keV to 2 MeV)

Siamak Borhan Azad